Patriot-tulga.kz
Ұшқыш Кубаис Алдияровтың ерлігі
Қыран аңсары – күн астындағы шексіз де шетсіз кеңістік. Қыран самғауы зеңгір көктің төрінде. Қыранның биікті көксемейтін күні жоқ.
Қазақ халқы ежелден көк жүзінде самғауды аңсаған… Көк аспанның құдіретін түсінген. Көк аспанда қалықтаған қыранды қолға үйретіп, саятшылық құрған. Екінші жаһан соғысына қазақтан шыққан 84 ұшқыш қатысқан екен. Бұл зерттеуші Жұмабай Доспанов тапқан мәліметтері бойынша. Соғыс біткелі 75 жыл өтті, ал соғыс шындығы әлі де толық жазылмай келеді. Солардың бірі – Талғат Бигелдиновтың шәкірті, өз еркімен соғысқа аттанған Кубаис (Құбайыс) Алдияров.
Алдияров Кубаис Қайсекенұлы (құжатта Алдыяров Кубаис Кисикинович) 1924 жылы 10 қаңтарда Батыс Қазақстан облысы Азғыр елді мекенінде дүниеге келген. Әкесі Алдияров Қайсекен жылқышы, тері жинаушы болып жұмыс атқарады, шешесі Забираш Тапенқызы үй шаруасымен айналысқан. Анасы сегіз құрсақ көтерген. Кубаис 1924 ж., Минат 1928 ж., Уаис 1930 ж., Макиз 1934 ж., Марфуға 1938 ж., Күләш 1941 ж туған, ал екі бала шақалақ кезінде шетінеп кеткен екен.
1928 жылы отбасы Астрахань облысының Қарабалық ауданына қоныс аударады, Қайсекен «Союззаготпушнина» мекемесінде тері жинаушы болып еңбек етеді. Соғыс басталғанда Қайсекен жаяу әскерде қызметте еді. Тұңғыш ұлы Кубаис 1939 жылы Балықөнеркәсіп техникумына түсіп, қосымша жүк тиеуші жұмысын атқара жүріп, оны 1941 жылы сәуір айында бітіреді.
Техникумды бітірген 17 жастағы бозбала бірден әскерге шақырылады. Қызыл Армия қатарына Сталинград облысының Астрахань округінің Қарабалық (Харабалинский) аудандық әскери комиссариатынан алынды.
Тағдыр оны Сталинград түбіндегі әскери ұшқыштар мектебінен бір-ақ шығарды. Қубаис сөйтіп тұңғыш рет балалық арманының есігін қағады. Ол кезде қазақ балалары арасынан ұшқыштар мектебіне түсетіндер өте сирек кездесетін. Авиация училищесіне түсу үшін үлкен тәуекелмен қоса білім, білік әрі батырлық керек еді. Әсіресе «ИЛ-2» шабуылдаушы ұшағын меңгеру үлкен шеберлікті талап ететін.
Білімге құштар, зерек балаң жігіт әскери ұшақтардың материалдық бөліктерін тез-ақ оқып үйренді. 1941 жылы 22-мамырда «У-2» ұшағымен жеке өзі аспан әлеміне алғаш көтерілді. Осылай тәжірибе жинақтау жүріп жатты. Бір айдан кейін соғыс басталды. Сталинград авиация училищесіндегі оқу жылдың аяғында Чебоксары қаласындағы №14 авиамектебіне ауыстырылды.
Соғыстың басталуына байланысты оқу қысқартылған. Кубаис запастағы №46 авиаполкке түскен соң да шеберлігін жетілдіре түсті. «У-2», «УТ-2», «ПО-2», «ИЛ-2» ұшақтарын меңгеріп, тәжірибесін ұштай берді.
«ИЛ-2» – ерекше ұшақ. «600 келі бомба, 8 реактивті снаряд (РС), 2 танкіге қарсы зеңбірек, 2 ірі калибрлі пулеметі бар «керемет машина».
«ИЛ-2» шабуылдаушы-штурмовик жер бетіндегі нысаналарға шабуылдайтын соғыс ұшағы болатын. Ұшақ Сергей Владимирович Илюшиннің басшылығымен «420 ТКБ»-да жасалынды. Әлемдегі ең көп шығарылған әскери ұшақ, барлығы 36 мың ұшақ жасалған. Ұшақтар тарихында «ИЛ-2» «ең жауынгер ұшақ» аталған. Қызыл армия әскері фюзеляж пішініне қарап оған «горбатый» яғни «бүкір» деген лақап ат берген. И.В.Сталин соғысқа ауадай қажет деп «ИЛ» ұшақтарын барынша көбейтуге нұсқау берген.
Конструкторлар оны «ұшатын танк» деп атаған екен. Неміс ұшқыштары мықтылығы мен беріктігіге бола неміс тілінде «Betonflugzeug» - «бетон ұшақ» деп атапты.
Фашистер бұл ұшақты бекерден-бекер «қара тажал» деп атамапты. Өйткені оның негізгі тактикасы 400-1000 метр биіктіктен шүйілу. Сонымен бірге 10-50 метрлік биіктіктен де жапырып өте береді. Жаудың тірі күші мен техникасын жоюда таптырмас ұшақ. 1943 жылдан танктерге қарсы арнайы снарядтардың пайда болуы «Ил-2» тиімділігін арттыра түсті. Кеңес әскері 1941-1945 жылдарда совет-герман соғысында 24 мыңдай «Ил-2-» ұшағын жоғалтты. Оның тең жартысы ұрыс кезінде жойылса, қалғандары машинадағы ауытқушылықтардан шығынға ұшыраған.
Жанарының оты бар жігерлі жас ұшқыштар мектебін алдыңғылардың қатарында жақсы нәтижелермен бітіріп шығады. Қатаң сұрыптаулардан өткен Кубаис күрделі ұшақтарды шебер меңгерген кадрлық офицер ретінде көзге түсті.
Оқу бітірісімен майданға қанша сұранса да оның сәті түспей, 1943 жылдың қазанынан 1944 жылдың ақпанына дейін командованиенің резервтегі полкында қызмет етті. Ұшу сағаттары көбейді, әуе ұрысын жүргізудің жаңа әдіс-тәсілдерін меңгерді. бір мезет ұшақтарды әскери зауыттардан запас аэродромдарға жеткізумен айналысты. Күрделі жөндеуден шығарылған ұшақтарды алдыңғы шепке жеткізу де оңайға соқпайтын.
Қалайда фашистерге қарсы ұрысқа аттану Кубаистің басты арманына айналды. Сол себептен де кіші лейтенант Алдияров күнделікті «Информбюро» хабарларына құлағын түріп мұқият тыңдайтын.
Соғысқа аттансам деп құлшынып жүрген кезінде Кубаис ойда-жоқта Талғат Бигельдиновпен жолығып қалады. Оның өзі бір қызық хикая. Бұл туралы батырдың өзі былай деп баяндайды:
«А мне так хотелось повстречать, увидеть характерное широковатое и близкое, с чуть выдающимися скулами, лицо земляка казаха, услышать его плавную, полную ярких образов, сочных пословиц и поговорок, родную казахскую речь. Как было бы славно хотя бы обмолвиться парой слов, перебрать в памяти близких сородичей и обязательно установить хоть какую-нибудь родственную связь. У казахов она обязательно обнаруживается, если не в этом, то в предыдущем, а то и в самых древних казахских родах, из которых они вышли.
Но вокруг меня казахов не было. Специально с целью найти сородичей добрался до штаба корпуса, и узнал: казахи в штатах подразделений имеются, летчики есть, механики, оружейники, но больше — в аэродромных подразделениях.
Я имена, фамилии их переписал, решив найти и поговорить с каждым. Но начались эти самые ожесточенные бои на Корсунь-Шевченковском направлении, и все поиски пришлось отложить.
Однако встреча с казахом — родным моим земляком — состоялась, неожиданно, случайно, при совершенно невероятных обстоятельствах.
В то жаркое лето 1944 года наш полк базировался где-то под Старым Осколом. Жара стояла невероятная днем и ночью. Спать в душных комнатках школ или в клубах, а то и в землянках, было невозможно, и кое-кто из нас, летчиков, приловчился устраиваться на ночь в копнах сена, свежескошенного кем-то вокруг аэродрома. Мягкое душистое сено принимало нас в свои объятия, мы заворачивались в плащ-палатки либо в простыни, зарывались в копну и спали сном праведников.
В ту ночь я спал в копне один, остальные любители были заняты кто чем. Дело-то молодое. Я, как всегда, расстелил простыню, выкопал в копне нишу, раскинул плащ-палатку улегся, подумал о доме, о плане работы на завтра и... заснул, будто провалился в колодец.
Спал, конечно, не просыпаясь. Поднялся с рассветом, оглянулся и отпрянул. Рядом со мной, на моей плащ-палатке — кругловатое, скуластое, смуглое лицо, лицо казаха.
Не веря себе, я тронул его. Он проснулся, уставился на меня.
— Сен кiмсiң? Ты кто? — спросил я по-казахски. Он удивился еще больше, пробормотал:
– Мен – Қазакпын. Я – казах. атым Кубаис, Алдиярдың баласымын (Кубаис я, Алдияра сын). Ал сен кімсің? А ты кто?
Сказано было по-казахски как должно, чисто, без всяких акцентов. Это был, безусловно, казах. Но откуда он свалился. С неба что-ли? – летный шлем его лежал рядом. Значит летчик! – решаю я.
Дальше разговор шел по-казахски. Прежде всего я, как у нас положено, о здоровье его родственников спросил, откуда он, и кто его отец, из какого он рода. Земляк оказался откуда-то из Гурьева. На фронте оказался точно по схеме Коптева: пригнал из каких-то ремонтных мастерских самолет и вот, задержался, ходит по штабам, командирам, просит оставить... Пока ничего не выходит.
Он вылез из сена, отряхнулся и я ахнул... Это был какой-то великан, ростом под два метра, в плечах косая сажень.
Я сводил его в столовую, познакомил с ребятами. Он рассказал о своей работе, о налетанных часах, а главное, об уже трех встречах с немецкими истребителями.
– В первом случае летел один, на «ИЛе» же. Тоже перегонял. И до фронта было еще сравнительно далеко. «Мессершмидтов» было три, – рассказывал Кубаис. – До этого я их, немцев, вообще не видел. Они зажали меня спереди, сзади и сбоку. Выхода у меня не было. И я рванул на переднего, напрямую, на таран пошел. Жму на гашетки и кнопки – вооружение у меня было. Зубы стиснул. Ну, думаю, смерть.
Но смерти не вышло, то ли фашист, то ли я, кто-то из нас отвернул. Мы разошлись. А тут наши «ястребки» из облаков. Завязался бой. Я не улетел, дрался, одного «Мессершмидта» сбил. В летной книжке записано. С тех пор — «на фронт» и больше никаких. Десять рапортов подал. На губу уже за них отправляли. Я все свое «На фронт!» и только.
И с этим, с Кубаисом, пришлось ходить по начальству. Мы его все-таки оставили. Дали ему самолет, стрелка, и на старт. Самое главное – зачислили в мою, Первую эскадрилью.
Какое-то время он летал в моем звене, правым ведомым, потом ему доверили звено. Летал казах отлично. Припоминаю такой случай. Получили задание прощупать расположенную сразу за линией фронта густую рощу или лесок. Вообще-то мы уже пролетали над ней, прощупали всячески и ничего не обнаружили. Слева от рощи деревушка, в ней тоже ничего подозрительного, ни машин, ни людей, — будто все вымерло. Облетаем рощу еще раз группой, в составе Алдиярова, может быть, Коптева, Роснецова или еще кого-то, точно не помню. Задание-то пустяковое. Летели как обычно, я ведущим, Кубаис правый ведомый и третий слева, чуть отстав. Летим, впиваемся глазами в лес и нигде, ничего. Облетели лесок, его окрестности – пусто. Я уже решил возвращаться, но эскадрилья опять же с полным боекомплектом, с таким грузом не сажают. Нужно что-то придумать.
И вдруг одна из моих машин вырывается из строя, пикирует к земле. Я просто ошалел. Что это значит? Кто посмел? Без команды?! А это он, тот самый – я уже догадался – мой земляк, Кубаис Алдияров. Это был именно он – падает и падает и вдруг что-то там атакует, стреляет, бомбит и выходит из пике.
Я кричу в шлемофон:
– В чем дело? – приближаюсь к нему. Он показывает руками, и я понимаю: на земле танки. Четыре. Нужно бомбить.
Киваю ему и разворачиваю самолет. Летим обратно. И тут я засекаю взглядом среди развороченных взрывами, вырванных с корнем деревьев, танки. Один на боку, другие стоят как надо и еще разворачивают в нашу сторону стволы.
Докладываю на КП.
– Цель – танки – обнаружил. Численность не установлена. Прошу разрешение на штурмовку.
Разрешение получаю и обрушиваю огонь на запрятанные, закопанные в землю, замаскированные фашистские танки.
Мы отбомбились. Сколько танков сожгли, вывели из строя, это потом должны подсчитать в штабе, по фотопленке. Мне было не до этого. Над нами появилась целая армада «Мессершмидтов». Их, видно, успели вызвать с ближнего аэродрома танкисты.
Доложив обстановку на КП, командую построиться в круг — принять бой.
Фашисты были наверху, мы под ними. Быть на верхнем этаже при такой ситуации, куда как выгодней.
КП запрашивает мое решение.
Докладываю:
– «Мессершмидты» над нами. Иду на снижение. Дальше на бреющем, к аэродрому.
Решение одобрено. КП обещает подмогу – «ястребков».
– Исполняйте!
Два или три истребителя отделились от группы, направились в мою сторону.
Я продолжал лететь своим курсом на своей высоте. Когда ведущий фашист догнал меня, велел стрелку отбиваться. Он пулеметными очередями отогнал истребителя. Но с другой стороны, сбоку, подошел второй. Полоснул самолет по левому крылу пулеметной очередью. Я видел, как летели выдранные пулями куски дюраля.
Стрелок, в свою очередь, полоснул очередью по «Мессершмидту». Думаю, всадил крепко. Он отстал, отвернул, пошел в сторону. Но тут опять наскочил тот, первый. Он подошел ко мне чуть ли не вплотную, подставляя стрелку бронированную стенку кабины. Фашист выбрал удобное положение и дал очередь по и так ободранной левой плоскости. Теперь от нее летели целые куски. Однако мой стрелок все-таки нащупал фашиста, всадил пулю в щель или между капотом, пробил все-таки бронестекло.
«Мессершмидт» отвалил, но откуда-то снизу или сбоку подлетел еще один, может быть, тот, первый, которого, как мне показалось, сбил Кубаис. Он с ходу дал очередь по фюзеляжу моего «ИЛа» и пролетел. Следом за ним мелькнул Кубаис. Они взвились вверх и закрутились, заметались в боевой схватке.
А у меня явно выходит из строя, видно, крепко побитый пулеметной очередью, мотор. Он еле тянул, захлебывался. До аэродрома я дотянул, кое-как уложился на посадочную, а вот вылезти из кабины не смог, так замучили эти схватки с «Мессершмидтами». Механик выволок меня, и я плюхнулся под самолет, лежал, привалившись к колесу. Механик сидел рядом. Теперь мы ждали возвращения Кубаиса.
Шли минуты, а его все не было. «Сбил «Мессершмидт», сбил, гад!» – неслось в голове.
Он появился, наконец, до предела измотав нас ожиданием. Тоже, как я, плюхнулся на посадочную. Отвел машину на стоянку и замер в кабине.
Мы подбежали к нему. Машина была вся иссечена пулями, в плоскостях – пробоины от снарядов.
Когда мы его вытащили из кабины, он долго молча осматривался, потом вздохнул, сказал:
– Неужели живой?! – Ощупал себя и сел на землю. Взгляд его упал на меня. Он встрепенулся.
–Талғат, айналайын! Айналайын! Сен қалайсың?! – Вдруг протянул огромные свои руки, обнял меня, притиснул к себе, бормоча, – Ай, менiң балам, қазақтың баласы! – Ой, менің ағайым, қазақтың ағайыны.
Отлежавшись, он поднялся на ноги, и я снова увидел, какой он грузный, огромный, и мне не верилось уже, что несколько минут назад он был совершенно обессиленный, беспомощный. Мой спаситель, родной мой казах». («Пике в бессмертие» / Алматы издательство «Жазушы», 2000 г.)
Сөйтіп Кубаис батыр ұшқыш Талғат Бигельдиновпен 1944 жылдың маусым-тамыз айларында майдандас болып, аспанға неше мәрте бірге көтеріліп, түрлі оқиғаларға тап болып жүрді. «ИЛ-2» ұшағын жетік меңгеріп, тәжірибе жинап, жауынгерлік тапсырманы мүлтіксіз орындайтын.
Сол жылдың күзінде 141-ші гвардиялық шабуылдаушы авиация полкіне ауыстырылады. Полк командирі Алексей Компаниец жеке өзі Кубаисты қарсы алып, сенім артып, жаңа «ИЛ-2» штурмовигін тапсырады.
«Ұрыста батыл, барлауда сабырлы, әуені тамаша бағдарлайды, ауа райының қолайсыз кезінде де ұшақты шебер басқарды, техникалық сипаттамаларын жетік білді, ұшу кезінде өзін шебер тактик ретінде танытты, барлау кезеңінде жаудың жер-жерге орналасуын, құнды мәліметтерін теріп, деректерін жеткізіп отыратын», – деп жазды ол туралы.
Кіші лейтенант Алдияровтың жауынгерлік тапсырмалары Львов қаласының дала аэродромынан басталды. Жаудың танк колонналарын, зениттік артиллериярын, ДОТ, ДЗОТтарын, окоп, блиндаждарын талқандады, жаудың өте маңызды обьектілерін өртеді. Оған сенім артылып, алда жүретін жетекші, бастаушы ұшақтың ұшқышына айналды. Топта жетекші болу – әскери өнер.
Жетекші ұшқыш ретінде шайқас жылдарында оның басқаруымен қауіпті тапсырмалар орындалды. Кейіннен звено командирі болды.
Львов-Сандомир, Карпат-Дукла, Сандомир-Силез, Төменгі-Силез, Жоғарғы-Силез, Берлин операцияларына қатысты. Ол туралы эскадрилья командирі, Кеңес Одағының Батыры Павел Федорович Блинов былай деп еске алады:
«Тов. Алдияров прибыл в наш авиаполк 141 гв. ШАП (штурмовой авиационный полк), 9 гв. ШАД (Штурмовая авиационная дивизия), 2-й воздушной Армии в конце 1944 года и был зачислен в мою эскадрилью. Воевал храбро, мужественно, абсолютно не боялся, не щадил своей жизни. Хорошо прикрывал и сопровождал в воздухе своего командира, никогда не отрывался от группы самолетов в бою.
В Сандомирско-Силезской операции в Польше, зениткой на поле боя его самолет был сбит, вода из мотора вытекла, мотор заклинил, его самолет резко пошел к земле, при вынужденной посадке в передней линии фронта, на минном поле самолет раздробило по частям, летчика сильно оглушило, благодаря бронекабине самолета «Ил-2», и огромной физической выносливости (громадного телосложения, рост 192 см.) остался жив. Получил сильный удар, но богатырская сила здоровья сохранила ему жизнь, даже не пошел в лазарет, через два дня снова вышел на боевой вылет.
Все это подробно пишу, потому что авиагруппу в составе 9 самолетов «Ил-2» водил я сам, как командир авиаэскадрильи. Я лично с линии фронта (передовой) со штаба наземного батальона с КП эвакуировал на самолете По-2 на свой аэродром летчика.
Тов. Алдияров является человеком высокой чести, доблести, большой души, исключительно скромным, выдержанным, много рассказывать о себе не любит. Войну закончил командиром звена, старшим лейтенантом».
Екінші жаһан соғысына қатысқан қазақтар туралы тынымсыз зерттеулер жүргізіп келе жатқан атыраулық Жұмабай Доспанов әскери ұшқыш Кубаис Алдияровқа қатысты бірқатар маңызды құжаттар тауыпты. Соның бір-екеуін келтірейік:
Из центрального архива Министерства Обороны Россииской Федерации: тов. Алдияров за период пребывания в действующей армии произвел 10 успешных боевых вылетов на самолете «Ил-2». За этот период уничтожил: 2 автомашины, 2 орудия ЗА (зенитная артиллерия), 1 бронетранспортер, создал 1 взрыв и расстрелял до 15 солдат и офицеров. Участвовал 1 воздушном бою с истребителями противника.
20 марта 1945 года действуя в составе 5 самолетов «Ил-2», ведущий старший лейтенант Столяров при штурмовке и бомбардировке артиллерии противника в районе Приборн-Унтер-Шрейбендорф уничтожил 1 автомашину и создал взрыв, что подтверждено аэрофотоснимками.
Эффективность всех боевых вылетов подтверждают: экипажы группы, аэрофотоснимки, истребители прикрытия и с командных пунктов наблюдения.
За произведенные 10 успешных боевых вылетов, уничтожены: 2 автомашины, 2 орудия ЗА, 1 бронетранспортер, создал 1 взрыв и расстрелял до 15 солдат и офицеров, проявленные при этом доблесть и мужество, достоин Правительственной награды – медали «За отвагу» .
Командир 141-го гвардейского штурмового авиационного полка
гвардии майор Компаниец.
4 апреля 1945 года.
Шабылдаушы ұшақтар тобы үнемі үлкен шығынға ұшырайтын. Шабуыл кезінде «ұшушы танктің» зеңбіректері, атқан оқтары, реактивті снарядтары түгел тек нысанаға бағытталады. Алайда сол ұшақтың өзі жерден де, аспаннан да бораған оқтың өтінде қалатын. Аман қалуың екіталай.
К.Алдияров жауынгерлік тапсырмаларды орындау барысында қаншама қарулас достарынан айырылды, қаншама рет рет өліммен бетпе-бет келді десеңізші?! Алайда ол ешқашан ыққан емес.
Соғыс кезінде 141-ші, 144-ші, 155-ші үш авиациялық полкі 9-гвардиялық шабуылдаушы авиациялық дивизияға бағынатын. К. Алдияров соғыс тарихын жатқа біледі. 9-шы шабуылдаушы авиациялық дивизия қырандарының есімдері осы күнге .дейін жадында сайрап тұр.
Олар шабуылдушы авиациялық полктерді басқарған Совет Одағының екі мәрте Батыры Иван Харлампиевич Михайличенко, Совет Одағының екі мәрте Батыры Василий Иванович Андрианов, Совет Одағының екі мәрте Батыры Николай Иванович Столяров, Совет Одағының екі мәрте Батыры Талғат Бигельдинов, звено командирі, Совет Одағының Батыры лейтенант Петров, звено командирі, Совет Одағының Батыры аға лейтенант Блинов, эскадрилья командирінің орынбасары аға лейтенант Куракин, экадрилья командирі, капитан Чечелашвили, полк командирі, Совет Одағының Батыры майор Компаниец, Пошивальников, Одинцов, Митрофанов, Шишкин, Качевман, Дробышев және тағы басқалар.
Қоластында болған атқыш-радист Алексей Крылов, қару-жарақ маманы Иван Овсянников, авиамеханик Василий Кукушкин, моторист Василий Завражный бұларсыз ұшақ ұшпайды. Жердегі жұмысты осылар істейді, ұшақты ұшуға дайындайды, бұзылған, зақым келген жерлерін жөндеп, қалпына келтіреді. Міне, осы сұрапыл соғыс кезіндегі майдандас достары батырдың өмір-бақи есінен кеткен емес.
Негізі 9-шы шабуылдаушы авиациялық дивизиядан 32 Кеңес Одағының Батыры шыққан.Олардың қатарында 2-ші әуе Әскерінің соғыс тарихында аты аңызға айналған ұшқыш генералдар: Н.П.Каманин, А.И. Покрышкин, И.С. Полбин, Е.Я.Савицкий, С.А. Красовский, Л.П.Шестаев бар.
Кіші лейтенат Кубаис Алдияровқа 1-дәрежелі «Отан соғысы» орденін Кеңес Одағының екі мәрте Батыры, Совет Одағының маршалы Иван Степанович Конев жеке өзі қолымен тапсырып, құттықтаған. Бұл туралы архивте сақталған құжаттар былайша сыр шертеді:
Из центрального архива Министерства Обороны Российской Федерации: «тов. Алдияров за период пребывания в полку произвел 37 успешных боевых вылетов на самолете «Ил-2», на штурмовку и бомбардировку живой силы и техники противника.
За проявленные доблесть и мужество при выполнении 10 боевых вылетов награжден медалью «За отвагу».
После представления к правительственной награде произвел 27 эффективних боевых вылетов при содействии войсками Первого Украинского фронта, при прорыве сильно укрепленной и глубокоэшелонированной обороны немцев на реке Нейсе, при окружении города Берлина, при разгроме Берлинской группировки и при овладении столицей Германии – городом Берлином.
За этот период штурмовыми и бомбардировочными действиями, не смотря на сильное противодействие зенитного огня противника уничтожил: 4 танка, 1 бронетранспортер, 3 ЗА и МЗА, 8 автомашин, 5 повозок с военным грузом, создал 2 сильных взрывов и уничтожил до 50 солдат и офицеров.
Участвовал 2-х воздушных боях с истребителями противника, где действовал смело и решительно, отражая все атаки противника.
18 апреля 1945 года при выполнении боевого задания по штурмовке и бомбардировке войск противника на дороге Шремберг-Дребакау, в составе 6 самолетов Ил-2 – ведущий старший лейтенант Михайличенко, несмотря на сильное противодействие зенитного огня противника, штурмовыми и бомбардировочными ударами поджег 2 автомашины и создал очаг пожара, что подтверждено контрольными аэрофотоснимками.
Эффективность всех боевых вылетов подтверждают: с командных пунктов наведения, аэрофотоснимками, истребители прикрытия и все экипажы группы вместе выполняющие боевые задания.
Храбрый, настойчивый и мужественный летчик. Хорошо дисциплинированный офицер.
За произведенные 27 эффективных боевых вылетов, нанесенный огромный урон противнику живой силе и технике, уничтожены: 4 танка, 1 бронетранспортер, 3 ЗА и МЗА батареи, 8 автомашин, 5 повозок с военным грузом, создал 2 сильных взрывов и уничтожил до 50 солдат и офицеров, содействие войском Первого Украинского фронта, при прорыве сильно укрепленной и глубокоэшелонированный обороны немцов на реке Нейсе, при окружении города Берлина, при разгроме Берлинской группировки и при овладении столицей Германии – городом Берлином, проявленные при этом доблесть и мужество, достоин Правительственной награды – ордена «Отечественной войны» 1-степени.
Командир 141-го Гвардейского Штурмового Авиационного Сандомирского Краснознаменного Ордена Кутузова Полка гвардий майор Компаниец. 8 мая 1945 года.
Достоин Правительственной награды – ордена «Отечественной войны» первой степени.
Командир 9-й Гвардейской Штурмовой Авиационной Красноградской Краснознаменной ордена Суворова Дивизии, гвардий полковник Донченко
9 МАЯ 1945 г.
Награждаю орденом «Отечественной войны» первой степени.
Командир 1-го гвардейского штурмового авиакорпуса гвардий генерал -лейтенант Рязанов.
19 мая 1945 г.
Аға лейтенант Алдияров ең соңғы жауынгерлік тапсырманы 1945 жылдың 9 мамыр күні сағат 16.00-де орындады. Соғыстан кейінгі жылдарда жас ұшқыштарды тәрбиелеумен айналысты, ұрыс тәжірибесімен бөлісті.
1945-1947 жылдары ұшқыш, 1947-1949 жылдары аға ұшқыш, 1949-1951 жылдары звено командирі, 1951-1952 жж авиацияда инспектор, аға инспектор қызметтерін атқарды. Эскадрилья басқарды. 1953 жылы әскери әуе академиясының тыңдаушысы болды. Жоғары оқу орнын Әскери Әуе күштерінің командалық-тактикалық маманы ретінде бітіріп шықты.
1959-1964 жылдары түрлі әскери бөлімшелерде бөлім бастығы, штаб бастығының орынбасары, 1964-1968 жылдары полктің штаб бастығы, 1968-1969 жылдары жедел басқару бөлімінде аға офицер, 1969-1973 жылдары Азаматтық қорғаныс полкінде штаб бастығы, Азамат қорғаныс қызметінің бастығы сияқты жауапты орындарда жүрді.
Кариб дағдарысы кезінде КСРО Қорғаныс Министрінің тапсырысымен құпия түрде Куба мемлекетіне барып, ерекше тапсырмалар орындап қайтты.
Кубаис Алдияров 1973 жылы полковник шенінде одақтық деңгейдегі зейнеткер болып еңбек демалысына шықты. Отан қорғауға сіңірген еңбегі үшін бірінші және екінші дәрежелі «Отан соғысы», «Қызыл Жұлдыз» ордендерімен, «Ерлігі үшін», «Жауынгерлік ерлігі үшін», «Берлинді алғаны үшін», «Праганы азат еткені үшін», «Ұлы Отан соғысында Германияны жеңгені үшін», «На страже мира Польша мемлекетінің «Бейбітшілікті қорғағаны үшін» және тағы басқа көптеген мерейтойлық медальдарымен марапаталған.
Кубаис Алдияров бұдан соң 1997 жылға дейін жиырма жылдан астам уақыт азаматтық авиация саласында жұмыс атқарды. Әуежайда аға диспетчер, инженер, лаборатория бастығы сияқты түрлі қызметтер атқарды. Әрі қоғамдық өмірдің қайнаған ортасында жүрді. Қалалық ардагерлер кеңесінің төрағасы, әуежай кәсіподақ комитетінің төрағасы болды. 1998 жылы наурыздың 12-сінде өмірден озды. Кеңсай зиратына жерленді.
Тұңғыш ұлы Тимур Қазақ политехникалық институтының машина жөндеу факультетін бітіріп, инженер-механик болып жұмыс атқарады. Қызы Айгүл – тіс дәрігері, кенже қызы Ләйлә консерватория бітірген, М. Әуезов атындағы театрда оркестрдің концертмейстері. Шөбересі подполковник Мәулен Қайретдинұлы Мұғалов Құрлық әскерлері әскери институты оқу бөлімінің аға маманы. Немере-шөберелері өсіп, өніп келеді.
Қайрат ҚАРАМАҢДАЕВ,
Құрлық әскерлері әскери институтының тәрбие және идеологиялық жұмыстар кафедрасының оқытушысы,
бауыржантанушы,
тарихшы-зерттеуші.